Tijdens het huwelijk heeft één van jullie een erfenis of schenking ontvangen. Inmiddels zijn jullie van plan om te gaan scheiden. Maar hoe zit dat dan met die erfenis? In deze blog volgt een stapsgewijs antwoord op deze vraag. Deze stappen zijn met name noodzakelijk omdat er de afgelopen jaren veel is veranderd. Zowel qua wetgeving als qua interpretatie hiervan door rechters.
De volgende drie vragen zijn nu van belang:
- Hoe is jullie gemeenschap van goederen geregeld?
- Onder welke voorwaarden heeft de schenking of erfenis plaatsgevonden?
- Wat is er met het geld gebeurd?
Inhoudsopgave
Hoe is jullie gemeenschap van goederen geregeld?
Gemakshalve gaan we er even vanuit dat jullie zijn getrouwd en er dus een algehele of beperkte gemeenschap van goederen is. Als jullie ‘gewoon’ zijn getrouwd dan is met name de huwelijksdatum van belang. Met ‘gewoon’ bedoel ik hier, zonder bezoek aan de notaris voor huwelijkse voorwaarden. Hieronder lees je meer over de drie mogelijkheden die er zijn.
Gemeenschap van goederen voor 2018
Zijn jullie voor 1 januari 2018 gehuwd zonder huwelijkse voorwaarden, dan hebben jullie een zogenaamde gemeenschap van goederen. In principe is alles wat jullie bezitten daardoor gezamenlijk. Ook een schenking of erfenis die één van jullie krijgt, valt dus standaard binnen de huwelijks gemeenschap. Het is echter mogelijk om een schenking of erfenis daarvan uit te sluiten. Dat heet dan ook ‘met uitsluiting’. Meer hierover bij de tweede van de drie vragen: ‘Onder welke voorwaarden heeft de schenking of erfenis plaatsgevonden?”.
Beperkte gemeenschap van goederen vanaf 2018
Zijn jullie in 2018 of later getrouwd zonder huwelijkse voorwaarden, dan geldt wettelijk een beperkte gemeenschap van goederen. Dit heeft veel consequenties. Één ervan is dat schenkingen en erfenissen standaard voor de ontvanger zijn en niet langer automatisch in de gemeenschap vallen. Ook hier is het weer mogelijk om af te wijken. Daarover meer bij de voorwaarden voor schenking of erfenis.
Huwelijkse voorwaarden
Huwelijkse voorwaarden bieden de mogelijkheid om van de standaard wettelijke regeling af te wijken.
In principe regel je met huwelijkse voorwaarden onder andere je eigen verdeling van privé en gezamenlijk vermogen. Vaak staat er ook expliciet in vermeld hoe jullie met erfenissen of schenkingen willen omgaan.
Heb je huwelijkse voorwaarden? Lees deze er dan op na om te zien of ze buiten of binnen de gemeenschap vallen. Dikke kans dat hierin staat dat bij jullie schenkingen en erfenissen buiten de gemeenschap vallen, ook als zijn jullie voor 2018 getrouwd.
Onder welke voorwaarden heeft de schenking of erfenis plaatsgevonden?
Als je de eerste vraag hebt beantwoord, weet je inmiddels hoe het standaard zit. Vallen erfenissen en schenkingen bij jullie standaard binnen of buiten de huwelijks gemeenschap? Echter, diegene van wie je erft of een schenking krijgt, kan zelf voorwaarden hebben gesteld.
Hiervoor hoeft hij/ zij niet naar een notaris te gaan. Een zelfgemaakte overeenkomst of zelfs een bankafschrift met de vermelding ‘uitsluitingsclausule’ of ‘insluitingsclausule’ is al voldoende. Deze afspraak moet wel voor de feitelijke schenking of erfenis zijn vastgelegd. Achteraf is dus niet rechtsgeldig.
Met uitsluitingsclausule
Een schenking of erfenis met uitsluitingsclausule houdt in dat het bedrag uitsluitend voor de ontvanger bestemd is. Mocht er al een gemeenschap van goederen bestaan, dan blijft dit bedrag daarbuiten.
Harde uitsluiting
Bij een zogenaamde ‘harde uitsluiting’ geeft de schenker aan, dat het bedrag nooit in de goederengemeenschap zal vallen. Dat wil zeggen: niet bij een eventuele echtscheiding maar ook niet bij een overlijden.
Zachte uitsluiting
Bij een ‘zachte uitsluiting’ verklaren de schenkers dat het bedrag bijvoorbeeld voor hun kind bestemd is bij scheiding, maar dat bij een overlijden sprake is van gemeenschappelijk vermogen. De zachte uitsluitingsclausule kan leiden tot besparing van erfbelasting.
Met insluitingsclausule
Net als dat je met uitsluiting kunt schenken of laten erven, is het mogelijk om juist in te sluiten. Dit wordt een insluitingsclausule genoemd. Een insluitingsclausule houdt dus in dat de schenking of erfenis juist wel in de huwelijks gemeenschap valt. Ook hier is het mogelijk om dit ‘hard’ of ‘zacht’ te doen. Oftewel alleen gemeenschappelijk bij overlijden (zacht) of ook in het geval van een echtscheiding. Een insluiting is echter niet bindend en moet meer worden gezien als wens.
Let op: verschil tussen uit- of insluiting
Bij de uitsluitingsclausule bepaalt de schenker wat er gebeurt met het bedrag. De ontvanger is hieraan wettelijk gebonden en kan hier niet van afwijken.
Bij de insluitingsclausule geeft de schenker alleen een wens weer. Wil deze wens ook uitgevoerd worden, dan dient de ontvanger dit te regelen in zijn huwelijkse voorwaarden of testament. De ontvanger is niet wettelijk gebonden om zich aan deze wens te houden.
GRATIS E-Book: alles over scheiden (inclusief twijfelfase)
Wil je een compleet en helder overzicht? Hoe om te gaan met de twijfel? Wanneer en wat vertellen jullie de kinderen, familie en vrienden? Welke financiële consequenties zijn er en wat is er mogelijk qua woning? Wat spreken jullie af in het ouderschapsplan? Hoe blijf je samen goede ouders en werk je toe naar meer geluk? Het gratis eBook gaat in op alle aspecten rondom een scheiding.
Wat is er met het geld gebeurd?
Jullie zijn dus voornemens om te gaan scheiden. Inmiddels is helder hoe jullie gemeenschap van goederen is geregeld (vraag 1). Ook is helder onder welke voorwaarden de schenking of erfenis is gedaan (vraag 2). Het is dus bekend of het bedrag van de schenking van jullie samen is of juist niet. Deze uitkomst leggen jullie vast in het echtscheidingsconvenant.
Drie mogelijkheden
Is het geld van jullie samen, dan hebben jullie bij scheiding beide recht op de helft van dit bedrag. Is het geld van één van jullie, dan was tot april 2019 de vraag: “Wat is er met het geld gebeurd?”. Hierop zijn de volgende antwoorden mogelijk:
- Het geld is geïnvesteerd, bijvoorbeeld in aandelen, op een spaarrekening of als inbreng in de eigen woning.
- Van het bedrag is iets gekocht, zoals bijvoorbeeld een auto, caravan of sieraad.
- Alles is geconsumeerd. Jullie hebben bijvoorbeeld samen een paar jaar wat ruimer geleefd, een leuke vakantie geboekt en zijn wat vaker uit eten gegaan.
Is het bedrag geïnvesteerd of is er iets moois van gekocht , dan is het simpel te ‘traceren’. Het betreffende bedrag of het moois wat ervoor is gekocht, is voor de ontvanger van de schenking of erfenis.
Stel echter dat de erfenis al is geconsumeerd door jullie beide. In dat geval had de ontvanger tot april 2019 gewoon pech en kon geen aanspraak meer maken op de erfenis of schenking.
Uitspraak Hoge Raad 5 april 2019
Toen dit stel ging scheiden, vond de vrouw dat ze toch recht had op terugbetaling van haar 30.000 euro. Ze verwees hierbij naar de uitsluitingsclausule van haar ouders.
In april 2019 is er echter door de Hoge Raad anders bepaald. Het ging hier om een zaak waarin de vrouw drie schenkingen van elk 10.000 euro had gekregen. De schenkingen werden steeds op de gezamenlijke rekening geboekt. In de loop der jaren werd het geld uitgegeven aan gezamenlijke uitgaven, schulden en vakanties. Het privégeld was dus gezamenlijk opgemaakt.
Zonder afspraak is terugbetaling de norm
De Hoge Raad heeft de vrouw hierin gelijk gegeven. Zij heeft inderdaad recht op terugbetaling van het geld. Ook al hadden ze samen het hele bedrag opgemaakt. Deze uitspraak heeft een behoorlijke impact op echtscheidingen waar schenkingen of erfenissen aan de orde zijn. Tot 2019 was de norm “op is op” en er valt dan dus niets meer te verdelen. Deze uitspraak van de Hoge Raad zet dat behoorlijk op zijn kop.
In mediation bepalen jullie zelf wat redelijk is
Klinkt deze uitspraak van de Hoge Raad onredelijk voor jullie? Weet dan dat je in mediation zelf kunt bepalen wat jullie afspreken. Jullie bepalen dus zelf een oplossing die goed voelt. Zijn jullie beide van mening dat de schenking is opgegaan aan die mooie vakantie naar Bali, dan vraag je niet na 10 jaren alsnog het geld terug.
Eerst (schriftelijk) afspreken, dan pas uitgeven
Ben je getrouwd en ontvangt je partner een schenking of erfenis met uitsluitingsclausule? Hebben jullie plannen dit geld samen uit te geven? Maak hier dan vantevoren heldere schriftelijke afspraken over. Zo voorkom je dat je achteraf alsnog de rekening gepresenteerd krijgt van jullie uitgave.
