Waarschijnlijk weet je weinig over jouw eigen pensioen. Ben je echter van plan om te gaan scheiden? Dan moeten jullie ineens samen afspraken maken, ook over jullie pensioenen. Daarnaast zijn er ook vaak nog alternatieve oudedagsvoorzieningen. Denk hierbij aan lijfrentes, banksparen of een Fiscale OudedagsReserve (FOR) binnen de eenmanszaak.
Kenmerken van een oudedagsvoorziening
Wat hebben al deze varianten van oudedagsvoorzieningen met elkaar gemeen? Je’ spaart’ als het ware van je bruto inkomen. Je stelt hiermee het betalen van de inkomstenbelasting uit naar later. Zodra je met pensioen gaat en geld ontvangt uit bovengenoemde spaarpotjes, dan ga je hierover pas inkomstenbelasting betalen. Bijkomend voordeel is ook nog dat deze spaarpotjes niet als vermogen meetellen in Box III. Je bent dus vrijgesteld van vermogensrendementsheffing hierover.
Hoe om te gaan met een mix aan voorzieningen?
Maar wat nu als je samen verschillende van deze pensioenvarianten hebt? Dat lees je in een andere blog over “Scheiden en pensioen, lijfrentes, oudedagsverplichting en FOR”. Onderstaande blog gaat met name over het reguliere pensioen en scheiding. Nu eerst wat relevante basisinformatie over pensioen.
Inhoudsopgave
Verdeling pensioen bij scheiding: Basisinformatie over pensioen
Deze basisinformatie is noodzakelijk als je van plan bent om te gaan scheiden. Je leest iets over de verschillende vormen van pensioen. Ook kom je erachter dat er hele grote veranderingen op stapel staan en ons hele pensioenstelsel op de kop gaat.
Wat is het verschil tussen ouderdoms- en partnerpensioen?
Het ouderdomspensioen is een aanvulling op de AOW-uitkering. Deze ontvangt ja nadat je de pensioengerechtigde leeftijd hebt bereikt. Het is dus een maandelijks bedrag, waar je recht op hebt als je met pensioen bent.
Het partnerpensioen daarentegen is niet voor jou, maar voor jouw partner bedoeld. Het partnerpensioen keert uitsluitend uit, nadat jijzelf bent overleden. Zelfs als dat voor jouw pensioenleeftijd gebeurt. Het wordt daarom ook wel eens ‘nabestaandenpensioen’ genoemd.
Twee soorten partnerpensioen: welke blijft na de scheiding?
Bij het partnerpensioen zijn er twee varianten die wezenlijk van elkaar verschillen qua basisprincipe:
- Kapitaalbasis (potje met geld)
- Risicobasis (verzekering met dekking)
Hieronder leg ik beide principes kort uit. Dit verschil is met name van belang bij een scheiding. Hier kom ik verderop uitgebreid op terug. Nu eerst beide principes.
Partnerpensioen op kapitaalbasis (potje geld)
Een partnerpensioen op kapitaalbasis is als het ware een speciaal potje met geld, waarin maandelijks een bedrag wordt bijgestort. Hoe langer je werkt en een pensioenpartner hebt, hoe groter het opgebouwde kapitaal zal zijn in dit speciale potje. Zodra jij komt te overlijden, zal jouw partner maandelijks een nabestaandenpensioen ontvangen uit dit potje. Is er veel kapitaal opgebouwd? Dan is dit maandelijkse bedrag uiteraard ook wat hoger. Om alvast een tipje van de sluiter op te lichten. Na een eventuele scheiding wordt het opgebouwde partnerpensioen als het ware ‘bevroren’. Er wordt na de scheiding niet langer maandelijks een bedrag bijgestort. Het, tijdens huwelijk, opgebouwde kapitaal, blijft wel gewoon beschikbaar voor jouw partner.
Partnerpensioen op risicobasis (verzekering)
Is jouw partnerpensioen op risicobasis, dan valt dit compleet weg na de scheiding.
De laatste jaren is het echter veel gebruikelijker om het partnerpensioen op risicobasis te regelen. Dit is een soort verzekering. Jij betaalt maandelijks de ‘verzekeringspremie’. En daartegenover staat een ‘dekking’ dat, als jij komt te overlijden, de verzekeringsmaatschappij het maandelijks nabestaandenpensioen aan jouw partner uitkeert. Je raad het al. Zodra jullie gaan scheiden en geen partners meer zijn, dan stopt de premiebetaling en dus ook de dekking. Kom jij na jullie scheiding te overlijden, dan zal jouw ex-partner geen nabestaandenpensioen ontvangen. Een groot verschil met een partnerpensioen op kapitaalbasis dus.
Temporisering pensioenleeftijd
In juli 2019 is de wet ‘temporisering verhoging AOW-leeftijd’ aangenomen. Hierdoor stijgt de pensioengerechtigde leeftijd minder snel dan voorheen de bedoeling was. In onderstaande tabel vind je de nieuwe AOW-leeftijden. Voor mensen geboren voor 1960, gelden afwijkende AOW-leeftijden.
De nieuwe pensioenleeftijd
Jaar |
De AOW-leeftijd was |
De AOW-leeftijd wordt |
2020 |
66 jaar en 8 maanden |
66 jaar en 4 maanden |
2021 |
67 jaar |
66 jaar en 4 maanden |
2022 |
67 jaar en 3 maanden |
66 jaar en 7 maanden |
2023 |
67 jaar en 3 maanden |
66 jaar en 10 maanden |
2024 |
67 jaar en 3 maanden |
67 jaar |
2025 |
67 jaar en 3 maanden |
67 jaar |
2026 |
67 jaar en 3 maanden |
67 jaar |
De Wet toekomst pensioenen
Als laatste is het goed om te weten dat er grote veranderingen aankomen op pensioenvlak. Mogelijk al per 1 januari 2023. Meer hierover is te lezen op de website van de rijksoverheid over de toekomst van ons pensioenstelsel. Hieronder volgt een korte opsomming van de geplande veranderingen.
Persoonlijker en transparanter
Voor iedereen wordt straks persoonlijk inzichtelijk:
- hoeveel pensioenpremie er is ingelegd;
- welk vermogen er is opgebouwd en;
- hoe hoog de toekomstige pensioenuitkering zal zijn.
Hierdoor wordt het pensioen voor jou veel persoonlijker en transparanter dan nu het geval is.
Individuele flexibiliteit
Het wordt veel makkelijker om eerder of later met pensioen te gaan.
In het nieuwe pensioenstelsel is het bijvoorbeeld mogelijk een aantal jaren eerder te stoppen met werken. Ook is het mogelijk om tot 100 weken verlof op te sparen. Dit verlof kan dan later worden ingezet om bijvoorbeeld vervroegd met pensioen te gaan of een sabbatical te nemen. Op deze manier is het mogelijk om het pensioen optimaal aan te passen naar jouw wensen.
Wetsvoorstel ‘bedrag ineens RVU en verlofsparen’
Dit wetsvoorstel is reeds goedgekeurd en gaat in per 1 juli 2023. Het biedt jou de mogelijkheid om op de pensioendatum een groot bedrag van maximaal 10% van het opgebouwde pensioen ineens te laten uitkeren. Dit bedrag ineens kan bijvoorbeeld gebruikt worden om de hypotheek op te lossen, een mooie reis te maken of het huis te verbouwen. Als je 10% van het pensioen ineens laat uitkeren, dan zal het resterende maandelijkse pensioen uiteraard een stuk lager zijn.
‘Bedrag ineens’ na de scheiding
Stel echter dat jullie gescheiden zijn en jouw partner kiest ervoor om een groot bedrag ineens te laten uitkeren. Jij ontvangt hiervan mogelijk de helft (zie de Wet Verevening Pensioenrechten bij Scheiding verderop). Dit kan voor jullie de volgende consequenties hebben:
- Jullie inkomen in het jaar van uitkering van dit ‘bedrag ineens’ zal een stuk hoger uitvallen en dus zal er ook meer inkomstenbelasting verschuldigd zijn.
- Gekoppeld hieraan heeft dit hogere inkomen wellicht consequenties voor jullie toeslagen. Denk hierbij aan huur- of zorgtoeslag.
- Het uitgekeerde bedrag komt in het volgende jaar in Box III terecht. Hierover betalen jullie wellicht jaarlijks vermogensrendementsheffing.
- De resterende maandelijkse pensioenuitkering wordt lager. Kunnen jullie hiervan wel rondkomen?
Afspraken over het ‘bedrag ineens’ in het convenant
Het zal duidelijk zijn dat de keuze voor een ‘bedrag ineens’ na de scheiding vervelende gevolgen kan hebben voor jou als ex-partner. Maak hierover dus goede (schriftelijke) afspraken met elkaar, bijvoorbeeld in het convenant. Jullie kunnen ervoor kiezen om af te zien van een ‘bedrag ineens’. Ook kunnen jullie ervoor kiezen om dit alleen te doen na wederzijdse goedkeuring. Hiermee voorkom je vervelende situaties in de toekomst.
Beter nabestaandenpensioen (partner en kinderen)
In de toekomst zal er alleen nog partnerpensioen zijn op risicobasis. Een verzekering dus. Op deze manier is altijd duidelijk wat de hoogte is van het nabestaandenpensioen. Deze hoogte is daarmee ook onafhankelijk van hoelang iemand al werkt en dus deelneemt aan de partnerpensioenregeling. Lekker duidelijk dus. De volgende zaken liggen vast:
- Voor partners kan er tot maximaal 50% van het salaris worden verzekerd.
- Bij kinderen is dit maximaal 20% van het salaris (was voorheen vaak rond de 7%).
- Verder is er voor kinderen een vaste leeftijdgrens. Tot 25 jaar (was voorheen verschillend tussen de 21 en 30 jaar) hebben kinderen straks recht op het zogenaamde ‘wezenpensioen’.
Verdeling ouderdomspensioen bij scheiding
De verdeling van het ouderdomspensioen bij scheiding is geregeld in de Wet Verevening Pensioenrechten bij Scheiding (Wet VPS). Het basispensioen (AOW) hoef je bij scheiding nooit te delen met je ex-partner. De Wet VPS houdt het volgende in. Alle, tijdens het huwelijk opgebouwde ouderdomspensioenrechten, worden onderling bij helfte verdeeld.
Een voorbeeld van pensioenverevening (de standaard bij echtscheiding)
Annemarie heeft, voor haar huwelijk met Joost, 4.500 euro ouderdomspensioenrechten opgebouwd. Tijdens het huwelijk is hier 7.500 euro bijgekomen. Joost daarentegen had voor het huwelijk al 8.000 euro opgebouwd en daar is tijdens het huwelijk slechts 4.000 euro bijgekomen. Joost is namelijk wat minder gaan werken om zo meer voor de kinderen te kunnen zorgen.
Hoe ziet het plaatje er na de scheiding uit?
Annemarie en Joost gaan scheiden en kiezen voor de standaard verevening van de Wet VPS. Bij pensioen gaat dit dan als volgt:
- Annemarie houdt haar 4.500 euro, ontvangt 50% van haar eigen opgebouwde ouderdomspensioenrechten, zijnde 3.750 euro plus 50% van het ouderdomspensioen wat Joost tijdens huwelijk heeft opgebouwd, zijnde 2.000 euro. Zij ontvangt dus op jaarbasis bruto een bedrag van 10.250 euro plus alles wat Annamarie eventueel na haar scheiding extra heeft opgebouwd.
- Bij Joost gaat het net zo, waardoor hij uitkomt op 8.000 + 2.000 + 3.750 = 13.750 euro plus alles wat hij daarna nog aan ouderdomspensioen heeft opgebouwd.
Wat gebeurt er na verevening als iemand overlijdt na een scheiding?
Stel dat Joost na haar pensioen komt te overlijden. Op dat moment wordt zijn ouderdomspensioen direct stopgezet. Daardoor ontvangt ook Annemarie niet langer de 50% van het ouderdomspensioen wat Joost tijdens hun huwelijk had opgebouwd. Deze 2.000 euro zal ze dus jaarlijks moeten missen Echter, nu Joost is overleden, ontvangt Annemarie wel weer de volle 100% van haar eigen ouderdomspensioen. Dus ook het bedrag van 3.750 euro, wat Jaarlijks naar Joost ging. Annemarie gaat er hierdoor 1.750 euro op vooruit.
Is verevening handig bij een groot leeftijdsverschil?
Standaard verevening heeft nadelen in geval van een groot leeftijdsverschil.
Stel even dat Joost 9 jaar ouder is dan Annemarie. Joost gaat met pensioen en ontvangt dan 8.000 euro, plus de helft van 4.000 euro. Hij zal echter nog niets ontvangen van Annemarie. Die is immers nog lang niet met pensioen. Joost mist dus de eerste 9 jaar van zijn pensioen een jaarlijks bedrag van 3.750 euro.
Wat zijn de gevolgen voor Annemarie?
Aan de andere kant is Annemarie nog gewoon aan het werk als Joost met pensioen gaat. Desalniettemin ontvangt ze die laatste 9 jaar voor haar pensioen jaarlijks 2.000 euro van het ouderdomspensioen van Joost. Waar Joost een tekort komt, heeft Annemarie als het ware een extraatje.
Conversie als alternatief voor verevening
Voor Annemarie en Joost is conversie wellicht een beter alternatief. Dit is weliswaar niet de standaard van de Wet VPS. Het is wel een alternatief wat de meeste pensioenfondsen (let op, niet alle) kunnen uitvoeren. Bij conversie wisselen de, tijdens huwelijk opgebouwde ouderdomspensioenrechten, direct van ‘eigenaar’. Ook wordt het eventueel in kapitaal opgebouwde partnerpensioen geconverteerd naar ouderdomspensioen. De helft van de 7.500 euro van Annemarie komt dus direct op naam te staan van Joost en vice versa.
Wat zijn de consequenties van een keuze voor conversie bij scheiding?
Conversie heeft twee consequenties:
- Ieders pensioen start volledig op het moment dat die persoon de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Dus Joost heeft direct recht op de 3.750 euro, die hij bij verevening pas na 9 jaar zou ontvangen.
- Ieders pensioen blijft ongewijzigd nadat de ander is overleden. Dus wederom terug naar het voorbeeld. Als Joost komt te overlijden, dan gaat Annemarie er niet langer 1.750 euro op vooruit.
Jullie gaan scheiden? Wanneer kies je verevening of conversie?
Standaard wordt nog steeds pensioenverevening toegepast. Is er bij jullie sprake van een groot leeftijdsverschil, dan is pensioenconversie wellicht een zinvolle optie.
Uitzondering: kleine pensioenen worden niet verdeeld bij scheiding
Let op, kleine pensioenen worden niet standaard verdeeld!
In de Wet VPS staat een uitzondering voor de zogenaamde kleine pensioenen. Dit zijn pensioenen die jaarlijks bruto minder uitkeren dan 520 euro (stand 2022). Deze ondergrens voor kleine pensioenen wordt jaarlijks door inflatie opgehoogd. Alle pensioenen die onder deze grens vallen, en dus doorgaan als ‘klein pensioen’, worden niet wettelijk verdeeld bij scheiding.
Samenvoegen kleine pensioenen vanaf 2019
In 2019 is er een wet aangenomen die ervoor zorgt dat kleine pensioenen automatisch overgaan naar de eventuele nieuwe pensioenmaatschappij. Mensen wisselden steeds vaker van baan, waardoor er meer en meer kleine pensioenen bijkwamen. Door deze nieuwe maatregel, wordt het aantal kleine pensioenen in de toekomst naar verwachting sterk gereduceerd.
Mag je bij pensioenverdeling afwijken van de wet?
Bij een scheiding via mediation, kun je sowieso van de standaardverdeling afwijken. De volgende vier alternatieven zijn mogelijk:
- Jullie kunnen dus kiezen voor conversie in plaats van de standaard verevening.
- Het is mogelijk om geheel af te zien van (een deel van) ieders pensioen.
- Ook mogen jullie kiezen voor een andere verdeling dan 50/ 50 per pensioen.
- Tenslotte kunnen jullie ook een verschil in pensioenopbouw (contante waarde) compenseren met andere vermogensbestanddelen zoals lijfrentes (eveneens bruto geld, net als het pensioen).
Pensioenfonds over scheiding informeren
De pensioenuitvoerder (pensioenfonds of verzekeraar) betaalt het ouderdomspensioen rechtstreeks aan een ieder uit. Om het pensioen uit te kunnen betalen, moet het pensioenfonds wel van jullie scheiding op de hoogte zijn. Dit kan binnen 2 jaar na scheiden. Het gaat via het “Mededelingsformulier in verband met verdeling van ouderdomspensioen bij scheiding”.
Wat als je dat bent vergeten?
Gebeurt dit te laat? Dan vervalt het rechtstreekse recht op uitbetaling door de pensioenuitvoerder aan degene die het pensioen niet zelf heeft opgebouwd. De ex-partner houdt wel recht op een deel van het ouderdomspensioen. De ex-partner die het pensioen heeft opgebouwd, moet dan aan de ander haar of zijn deel uitbetalen.
De nieuwe Wet Pensioenverdeling bij Scheiding
De Wet VPS zal binnenkort worden vervangen door de nieuwe Wet Pensioenverdeling bij Scheiding. Deze nieuwe wet zou ingaan op 1 juli 2022, maar dit is uitgesteld tot 2027, vanwege de invoering van het nieuwe pensioenstelsel (zie hiervoor). In de nieuwe Wet Pensioenverdeling bij Scheiding zal conversie de nieuwe standaard worden. Bij de nieuwe Wet Pensioenverdeling bij Scheiding hoef je ook niet langer zelf melding te maken bij de pensioenuitvoerder. De pensioenuitvoerder ontvangt de scheidsingsmelding in de toekomst automatisch via de gemeente.
Pensioen in eigen beheer
Ook de scheidende directeur-grootaandeelhouder (DGA), die zijn pensioen in eigen beheer opbouwt, valt qua verdeling onder de Wet VPS. Dit geldt voor alle ‘eigen beheer’ varianten. Dus zowel binnen de werkmaatschappij, de persoonlijke holding als ook binnen een separate pensioen-BV.
Risico’s bij pensioen in eigen beheer
Bij pensioen in eigen beheer is de ex-partner, voor zijn of haar deel van het opgebouwde pensioen tijdens het huwelijk, afhankelijk van het voortbestaan van de BV. De BV is hier immers de pensioenuitvoerder. Omdat dit nadelig kan zijn, kan de ex-partner eisen dat het pensioenaandeel extern wordt ondergebracht. Hieraan moet na een scheiding altijd worden meegewerkt. Tenzij dit de continuïteit van de BV in gevaar brengt.
Afstorting tegen commerciële waarde
Wordt de helft van het pensioen afgestort naar een externe pensioenuitvoerder? Dan vindt dit plaats tegen de commerciële waarde (dus niet de fiscale waarde). Bij deze commerciële waarde speelt de actuele marktrente op het moment van afstorting (zie uitspraak Hoge Raad uit 2020) een grote rol. Ligt er veel tijd tussen scheiding en afstorting? Dan kan dit een behoorlijke impact hebben op het feitelijk af te starten bedrag.
Afkoop pensioen in eigen beheer
Het is bij afkoop van pensioen in eigen beheer van belang of het betreffende pensioen is opgebouwd tijdens huwelijk of daarvoor. Het deel wat tijdens huwelijk is opgebouwd, valt in de huwelijksgemeenschap en het deel wat daarvoor is opgebouwd, behoort tot het privévermogen.
Hoe om te gaan met pensioen tijdens mediation?
Ben je van plan om te gaan scheiden? Dan is het verstandig om direct alle noodzakelijke pensioeninformatie op te vragen. Pensioenuitvoerders zijn hier niet altijd even snel mee, waardoor je soms weken moet wachten op antwoord.
Het volgende vraag je aan jullie pensioenuitvoerders
Ik ben momenteel verwikkeld in een scheiding en verwacht per [datum] gescheiden te zijn. Kunt u mij van de volgende informatie voorzien.
Inzake het ouderdomspensioen:
- Hoe is de situatie voor mij en mijn ex-partner pensioensrechten als we kiezen voor de wettelijke regeling (WVPS)?
- Ondersteunen jullie ook pensioenconversie en zo ja, wat zijn de consequenties voor ons pensioen als we daarvoor kiezen?
- Wat is de contante waarde van onze pensioenrechten, zowel opgebouwd voor als ook tijdens huwelijk?
Twee aanvullende vragen inzake het partnerpensioen:
- Is het eventuele partnerpensioen op kapitaalbasis of op risicobasis?
- Indien er sprake is van partnerpensioen op kapitaalbasis en mijn partner zou hiervan afzien, komt dit kapitaal dan ten gunste van mijn eigen ouderdomspensioen?
Is er een antwoord gekomen van alle pensioenuitvoerders? Op dat moment is een zinvol gesprek mogelijk. Nu weten jullie immers precies hoe jullie specifieke situatie er uitziet. Op basis hiervan kiezen jullie bijvoorbeeld voor de standaard verevening of voor een alternatief hierop. Alle afspraken over pensioen worden vastgelegd in het echtscheidingsconvenant.
