In deze blog neem ik je mee in de relatiecyclus richting een bewuste relatie. De blog is geïnspireerd op het werk van Harville Hendrix en Helen Hunt. De grondleggers van Imago relatietherapie. Ze hebben veel boeken geschreven, waaronder “Krijg de liefde die je wilt – een gids voor het verbeteren van je relatie”. Zelf pas ik deze methode vaak toe. Telkens zie ik weer hoeveel positief impact de Imago dialoog heeft op stellen in relatietherapie. Lees wellicht ook mijn eerdere blog over “De Imago Dialoog – een verbindend gesprek“. In deze onderstaande blog dus meer verdieping en achtergrond over de weg naar een bewuste relatie.
Inhoudsopgave
De relatiecyclus – een dynamiek in 8 fases
De relatiecyclus geeft meer inzicht in het ontstaan en de dynamiek van liefdesrelaties. Het is dus geen lineair proces van A naar B. Maar een dynamische cyclus, waarbij de verschillende fases vaker zullen langskomen. Hierdoor is er sprake van heling, groei en meer bewustwording. In bijgaand figuur van de relatiecyclus zijn de volgende 8 fases visueel weergegeven:
- Volledige verbinding – We starten in de baarmoeder in een toestand van totale verbinding en verlangen hiernaar terug.
- Onvervulde behoeftes – In de eerste levensjaren ervaren we als kind regelmatig dat onze behoeftes niet worden vervuld en raken we hierdoor een beetje ‘gewond’.
- Verloren delen – Om de liefde en aandacht van onze ouders te krijgen, gaan we in de aanpassing en verliezen zo delen van ons complete zelf.
- Coping strategie – Als kind gaan we onbewust een ‘strategie’ gebruiken om voorgaande stressvolle situaties te overleven en als volwassene blijven we zo reageren op stress.
- Verliefd worden – We worden intuïtief op onbewust niveau verliefd op iemand die voldoet aan exact drie criteria.
- Romantische liefde – Tijdens de romantische liefde (eerste jaren van de relatie) leven we op een roze wolk.
- Machtsstrijd – Vroeg of laat komt elke relatie in een machtsstrijd bestaande uit 5 stadia.
- Bewuste relatie – De machtsstrijd nodigt uit tot heling en groei plus de beweging richting een meer bewuste relatie met 7 kenmerken.
Hieronder zal ik elke fase wat uitgebreider toelichten. Dit geeft meer inzicht in de chronologie, psychologie en logica van liefdesrelaties. Het zal hopelijk een klein deeltje van het grote mysterie onthullen.
Volledige verbinding (1) – de kosmische reis
Het verhaal van de relatiecyclus start al voor onze geboorte. Doorgaans zitten we de eerste negen maanden in de baarmoeder. Via de navelstreng zijn we voortdurend verbonden met onze moeder. Er is hierdoor voldoende voeding. Aan al onze behoeftes wordt voldaan, in een staat van totale verbinding.
De ontdekking van het belang van verbinding
In 1915 was het de Amerikaanse dokter Henry Dwight Chapin, die zich verdiepte in de hoge sterftecijfers in weeshuizen. Hij verzamelde informatie van tien weeshuizen. Daarbij kwam hij tot de schokkende ontdekking dat bijna 100% van de kinderen onder de twee jaar stierf. Dit terwijl het er hygiënisch aan toe ging en de kinderen dagelijks voldoende eten en drinken kregen.
Van 100% sterfte naar 10% door liefdevolle aanraking
In navolging hiervan werden steeds meer kinderen ondergebracht bij pleeggezinnen. Ook werd er in weeshuizen dagelijks aandacht besteed aan liefdevolle aanraking. De sterftecijfers daalden van bijna 100% naar minder dan 10% in 1938.
Liefdevolle verzorging is essentieel
Liefde en verbinding is essentieel voor de overleving van mensen
In Engeland deed John Bowlby verder onderzoek naar de gezondheid van kinderen in ziekenhuizen. Zijn wetenschappelijke conclusie? Liefdevolle verzorging is essentieel voor de geestelijke en lichamelijke ontwikkeling. Ontbreekt deze verbinding, dan hebben kinderen later een grotere kans om crimineel te worden en psychische problemen te krijgen.
Het belang van een goede relatie
In 1938 werd een onderzoek gestart aan de Harvard University, waaraan 724 mensen meededen. Alle deelnemers waren toen nog kind en werden regelmatig medisch gecheckt en geïnterviewd. Het doel van dit onderzoek was: ‘het geheim ontdekken van een goed leven’. Deze kinderen uit 1938 zijn uiteindelijk meer dan 80 jaar gevolgd.
Drie conclusies uit het meest langlopende onderzoek ter wereld
- Sociale banden zijn goed voor ons en eenzaamheid is dodelijk. Het blijkt dat mensen met meer sociale banden, gelukkiger zijn, gezonder zijn en een stuk langer leven. Er is geen andere factor gevonden die meer invloed heeft op een goed leven dan deze.
- Het gaat hierbij niet om het aantal vrienden, maar om de kwaliteit van je relaties. Een relatie vol conflicten is juist slecht voor je gezondheid.
- Goede relaties beschermen niet alleen ons lichaam tegen ouderdom, maar houden ook ons brein scherp.
Conclusies uit bijna 40 jaar wetenschappelijk onderzoek naar geluk
In het boek “Geluk – The World Book of Happiness” vertellen 100 geluk-wetenschappers uit de hele wereld alles over geluk. Elke wetenschapper is gevraagd om in drie pagina’s een samenvatting te geven van zijn of haar onderzoek naar geluk. In mijn blog “Geluk hoe bereik je dat?” lees je welke zes factoren het vaakst naar voren komen in alle wereldwijde onderzoeken. Nu verklap ik alvast wat er met stip op nummer 1 staat. Dat is een groot en actief sociaal netwerk van familie, vrienden, bekenden en collega’s. Sociale verbinding lijkt dus ook de meest bepalende factor te zijn voor het ervaren van geluk.
De kosmische reis
Binnen de Imago relatietherapie wordt gesproken over de ‘kosmische reis’. Hierbij is de gedachte dat alles met alles is verbonden , wat bijvoorbeeld ook een belangrijke kern is van de Boeddhistische levensfilosofie. In deze toestand van totale verbinding (met onze moeder) komen we ter wereld. Vervolgens worden we ‘gewond’ tijdens onze kindertijd waarbij we ervaren dat de verbinding soms wegvalt. Dit leidt tot de volgende twee waarheden.
Alleen al de angst voor het verliezen van verbinding, kan enorm veel stress veroorzaken
1. Levenslang streven naar verbinding
We streven allemaal universeel naar een diep gevoel van verbinding met onszelf, met anderen en met alles, ook wel het ‘goddelijke’ genoemd. In deze toestand van verbinding ervaren we levendigheid, vreugde en geluk.
2. Pijn, stress en angst bij verlies van verbinding
Het wegvallen van deze verbinding is één van de pijnlijkste en gebeurtenissen. Denk maar aan liefdesverdriet bij scheiding of rouwverwerking na sterfte. Alleen al de angst voor het verliezen van verbinding, kan enorm veel stress veroorzaken.
Word jij ook gelukkig van verbinding?
Herken jij dit bij jezelf? Heb je ook wel eens de pijn ervaren als iemand van dichtbij, ineens wegvalt? Kun jij ook blij worden als je een fijne verbinding met jezelf of iemand anders ervaart? Of het nu een spontaan leuk gesprek is met een wildvreemde, of een romantische avond met je geliefde? En op welke manier voel jij je het meest verbonden? Wist je dat er vijf ‘talen van liefde’ zijn en dat de meeste mensen een sterke voorkeur hebben voor één of twee van deze talen? Wil je hier meer over weten? Lees dan mijn blog over: “Vijf talen van liefde” met een online test om jouw eigen liefdestaal te vinden.
Onvervulde behoeftes (2) – de psychologische reis
In zekere zin is onze geboorte al een traumatische ervaring, waarbij we uit de comfortabel baarmoeder vertrekken. De navelstreng wordt doorgeknipt. We moeten ineens zelf ademhalen, onze eigen temperatuur behouden en zelf actief gaan drinken. We ervaren voor het eerst gevoelens van kou, honger en afgescheiden zijn. Er wordt niet langer automatisch aan al onze behoeftes voldaan. Als reactie hierop kunnen we alleen maar huilen. Meer kunnen we immers nog niet.
De psychologische reis
De gevoelsmatige reis die we nu gaan beginnen, wordt binnen Imago ook wel de ‘psychologische reis’ genoemd. Deze reis maken we allemaal. Kenmerkend is, dat we gaan ervaren, hoe het voelt om niet voorzien te worden in onze belangrijkste behoeftes. Hieronder ga ik kort in op vier belangrijke fases uit onze psychologische reis (zie ook bijgaand figuur). Bij elke fase staat een bepaalde behoefte meer centraal. Is deze behoefte bij jou wel, deels of amper vervuld?
Karakterstructuren
Ik zal ook de relatie leggen met de zogenaamde ‘karakterstructuren’, gebaseerd op het werk van Carl Jung, Wilhelm Reich en Alexander Lowen. De namen, die zij 100 jaar geleden bedachten voor deze karakterstructuren, klinken niet heel prettig. Wees gewaarschuwd, maar kijk vooral met welke karakterstructuur jij wellicht verwantschap voelt.
Veiligheid en voeding (0 tot 18 maanden)
Waren je ouders emotioneel beschikbaar en betrouwbaar? Voelde jij jezelf veilig en welkom? Dan ben je goed gehecht en heb je een solide basisvertrouwen. Anders ervaar je wellicht minder bestaansrecht en veiligheid. Hetzelfde geldt in deze fase ook voor voeding. Was er voldoende, dan kun je ontspannen. Maar was er juist een structureel gebrek, dan blijf je verlangen naar meer en ervaar je vooral veel tekort. Het glas is dan altijd half leeg. In deze eerste fase kunnen de volgende twee karakterstructuren ontstaan.
De schizoïde karakterstructuur (veiligheid)
Veiligheid staat voor het gevoel dat je er mag zijn
De schizoïde structuur ontstaat met name als je als kind niet welkom was of je ouders, emotioneel niet voor jou beschikbaar waren. Deze structuur komt relatief weinig voor. Herkenbare eigenschappen zijn:
- Ben je wat meer angstig, afwezig en dromerig, heb je bijvoorbeeld moeite met oogcontact en ben je vrij onzichtbaar in een groep?
- Vind je het lastig om contact te maken met je eigen gevoel of behoefte (lichaam), waardoor je deze behoeftes vaak mentaal bedenkt (hoofd) en heb je daardoor moeite met het nemen van beslissingen?
- Ben je mentaal heel goed, heb je een scherpe analytische blik, ben je creatief en spiritueel?
De orale karakterstructuur (voeding)
Voeding staat voor het gevoel dat er voldoende is
Beschik je als kind over iets minder levensenergie, dan kies je onbewust voor: “als mijn behoefte niet duidelijk is, dan moet ik nog harder roepen om hulp (oraal)”. Kinderen met veel levensenergie, besluiten op onbewust niveau juist anders: “als ik het niet krijg, dan moet ik het maar zelf doen in dit leven (rigide, waarover verderop meer)”. De orale karakterstructuur kenmerkt zich door het volgende:
- Veel behoefte aan nabijheid, steeds op zoek naar bevestiging en de neiging om verhalen van anderen om te draaien naar zichzelf.
- Komen vaker terecht in een afhankelijke positie en zoeken dus het liefst een sterke partner met meer energie.
- Zijn communicatie vaardig, empathisch, fijngevoelig en verzorgend.
- Vatbaar voor overmatig eten, suiker, chocolade, praten of mediaconsumptie.
Ontdekking (18 tot 36 maanden)
Lieten jouw ouders je ontdekken met veilige grenzen? Dan ben jij nieuwsgierig en autonoom om te exploreren. Was er echter vroeger sprake van gebrek aan support of juist veel strakke regels en/ of manipulatie? Dan ervaar je nu wellicht vaker wantrouwen en het gevoel van macht en onmacht. Jij moet nu vooral de wereld naar jouw hand zetten, door sterk of juist door manipulatief te zijn.
De psychopathische karakterstructuur (vertrouwen)
Vertrouwen staat voor het gevoel dat de wereld veilig is
Deze structuur herken je aan de volgende zaken:
- Sta je graag in het middelpunt, neem je makkelijk de leiding, kom je krachtig en sterk over (omdat je jouw onzekerheid niet laat zien), kun je alles zelf en heb je dus geen hulp nodig?
- Houd je van aanzien (haantjesgedrag), macht en controle en kun je anderen makkelijk manipuleren (liegen) of een ander de schuld geven als dat nodig is?
- Krijg je veel voor elkaar en kun je heel goed doelen stellen, doelen behalen en hierbij ook nog eens het overzicht behouden?
- Ben je vatbaar voor overmatig alcoholgebruik en/ of seks?
Identiteit (3 tot 4 jaren)
Is jouw gedrag consistent en positief bevestigd? Mocht je je vrij bewegen en zowel “ja” als “nee” zeggen? Dan heb je een stabiel en positief zelfbeeld en ervaar je vrijheid en plezier. Als echter jouw vrije wil is gebroken, dan blijf je voortdurend op zoek naar vrijheid. Je bent wellicht onzeker en voelt veel intern verzet en zwaarte: “ik doe het wel weer, het zal wel moeten”.
De masochistische karakterstructuur (vrijheid)
Vrijheid staat voor het gevoel dat jij mag zijn wie je bent
De masochistische karakterstructuur is vaak als kind geliefd en/ of gestraft om wat het deed (niet wie het was) en voldeed daarmee aan de wens van zijn ouders. De eigen vrije wil is als het ware gebroken. Ze ‘moeten’ vooral. De masochistische karakterstructuur herken je daardoor als volgt:
- Voelen zich snel gepusht, zien het leven meer als last en hebben ook de neiging tot uitstelgedrag en/ of zelfsabotage.
- Hebben een minder positief beeld van zichzelf en zijn soms, tot ergernis van hun omgeving, onbeweeglijk en star.
- Aan de andere kant zijn ze erg loyaal, minder beïnvloedbaar, hebben een sterk doorzettingsvermogen en offeren zich op voor anderen.
- Ze zijn vatbaar voor overmatig eten, passief ‘uitzitten’ en slachtofferschap.
Competentie (4 tot 7 jaren)
Kreeg je heldere instructies, feedback en grenzen? Dan beschik je over een eigen richtingsgevoel en een gezonde vitaliteit en creatiekracht. Anders presteer je meer voor de buitenwereld en streef je daarbij naar perfectie. In zekere zin leef je dan wellicht het niet geleefde, maar wel gewenste, leven van jouw ouders.
De rigide karakterstructuur (vitaliteit)
Vitaliteit staat voor het gevoel dat je jouw leven ten volste mag leven
Typisch en onderscheidend voor de rigide structuur is het volgende:
- Moeite met eigen grenzen bewaken, daardoor teveel hooi op de vork nemen en te lang doorgaan, wat uiteindelijk kan leiden tot stress en/ of een burn-out.
- Alles zelf willen doen (zelfstandigheid, afstandelijkheid en autonomie), slecht hulp aanvaarden (eigen wereldbeeld is immers het beste) en veel belang hechten aan de meetbaarheid en verbetering van eigen prestaties.
- Krijgen veel voor elkaar (productief) en lossen eenvoudig problemen op, waarbij ze open staan voor onconventionele oplossingen.
- Vatbaar voor overmatig werken en/ of sporten.
Welke onvervulde behoefte uit jouw kindertijd neem jij mee?
Ga nu eens bij jezelf na als je bovenstaande vier fases hebt gelezen. Welke onvervulde behoeftes herken jij uit jouw eigen kindertijd? En spelen deze behoeftes vandaag de dag nog steeds een rol in jouw leven? Herken je wellicht een deel van jezelf terug in een bepaalde karakterstructuur? Zelf herken ik het meest in de rigide karakterstructuur. Mede door dit bewustzijn heb ik rond mijn 40ste een behoorlijke carrièreswitch gemaakt en doe ik nu veel meer waar ik zelf blij van wordt.
Onvervulde behoeftes en Transactionele Analyse (TA)
De onvervulde behoeftes uit onze kindertijd, nemen we doorgaans mee in ons volwassen leven. Binnen het werkveld van de Transactionele Analyse (TA), spreken we dan van onze ‘Kind positie’. Deze kind positie is de verzameling gevoelens en interne gedachtes vanuit je eerste levensjaren. Hoe ging het er bij jullie thuis aan toe en hoe voelde dat voor jou als kind? Wat hoorde en zag je steeds? Hoe dacht jij over jezelf en welk zelfbeeld heb je als kind gaandeweg ontwikkeld? Waar ben jijzelf in gaan geloven?
GRATIS E-Book: alles over scheiden (inclusief twijfelfase)
Wil je een compleet en helder overzicht? Hoe om te gaan met de twijfel? Wanneer en wat vertellen jullie de kinderen, familie en vrienden? Welke financiële consequenties zijn er en wat is er mogelijk qua woning? Wat spreken jullie af in het ouderschapsplan? Hoe blijf je samen goede ouders en werk je toe naar meer geluk? Het gratis eBook gaat in op alle aspecten rondom een scheiding.
Verloren delen (3) – de sociale reis
Waar het hiervoor (onvervulde behoeftes) ging over de interne gevoels- en gedachtewereld van jou als kind, gaat het nu juist over alles wat jij van jouw ouders hebt meegekregen (extern). En vooral ook hoe jij die “stem van jouw ouders” als kind hebt geïnternaliseerd. Moeilijk woord wellicht, maar misschien heb je zelf nu kinderen? En betrap je jezelf er weleens op dat je dezelfde dingen zegt tegen jouw eigen kinderen, als dat jouw ouders vroeger tegen jou hebben gezegd. Herken je dat?
We leren door af te kijken en na te doen
Bedenk eens even hoe moeilijk het is om een nieuwe taal te leren op school. En realiseer je vervolgens eens hoe jij de Nederlandse taal hebt aangeleerd als klein kind. In feite leerde je de taal al vanaf je geboorte. Alleen maar door naar jouw ouders en anderen te luisteren. Na een paar maanden begon je het, al brabbelend, na te doen. Tegen de tijd dat je twee jaar oud was, kon je jezelf al aardig goed in het Nederlands uitdrukken. En neem maar van mij aan dat je als kind veel meer bij je ouders hebt afgekeken, dan alleen de Nederlandse taal.
Wat leer je zoal van je ouders?
Je hebt wellicht ook gezien en gehoord:
- welke muziek ze luisterden en welke programma’s ze keken;
- hoe ze omgingen met elkaar, met jou en met anderen;
- op welke manier conflicten er mochten zijn en hoe deze werden opgelost;
- wat er werd gegeten, gedronken en of er bijvoorbeeld werd gerookt;
- of emoties zichtbaar en bespreekbaar waren of juist alleen voelbaar zonder duiding;
- hoeveel er bijvoorbeeld werd gewerkt, gezorgd en gesport, wie wat deed in de huishouding en nog veel meer.
Zo werd er bij ons thuis altijd hard gewerkt, nooit geklaagd, nooit over gevoelens gesproken en waren de christelijke normen, waarden en gebruiken alom aanwezig. Mijn moeder deed de opvoeding en mijn vader werkte.
Nog twee manieren waarop we leren hoe we ons horen te gedragen
Naast het afkijken, leren we als kind nog op twee manieren:
- Ten eerste doordat er duidelijke regels zijn. Deze worden doorgaans vaak herhaald en aangevuld met beloning en bestraffing.
- De tweede manier van aanleren, gaat een stuk subtieler, maar werkt even goed. Deze tweede manier gaat via complimentjes en aanverwante subtiele signalen: “mama is zo trots op jou, dat je zo snel gestopt bent met huilen, wat ben je toch een stoere jongen”. Op subtiel niveau worden de denkbeelden en overtuigingen van onze ouders in ons eigen brein gegrafeerd: “stoere jongens huilen niet”.
Bedenk je eens, hoe vol je wellicht zit met ideeën en denkbeelden van jouw ouders. Kloppen die eigenlijk wel en zijn die nog actueel?
Hoe ontstaan de verloren delen?
Tijdens de socialisatie gaan we als kind in de aanpassing
Je hebt inmiddels gelezen dat je als kind op onbewust niveau (voor je 5de levensjaar) veel van jouw ouders hebt geleerd door af te kijken, via de regels die er thuis waren en door alle subtiele boodschappen die je hebt ontvangen. Als kind reageer je hier doorgaans op, door je in twee stappen aan te passen.
Stap 1. Stiekem doen
Meestal gaan kinderen eerst stiekem doen, wat ze van hun ouders niet mogen. Het ongewenste gedrag wordt op deze manier verborgen gehouden voor onze ouders. Als het nodig is, en als we ermee wegkomen, wordt er zelfs hardop over gelogen.
Stap 2. Onderdrukken
In de tweede fase besluit het kind vaak om de eigen impulsen te onderdrukken. Het kind zegt als het ware tegen zichzelf dat iets niet mag. Hiermee is de boodschap van de ouders geïnternaliseerd. Maar hierdoor gebeurt er nog iets. We moeten als kind namelijk een deel van ons complete en vrije wezen onderdrukken en daarmee ontstaat een zogenaamd “verloren deel”. We gaan in de aanpassing, omdat dat van ons gevraagd wordt. En dit doen we als kind om geliefd te worden en de verbinding met onze ouders niet te verliezen.
Wat heb jij als kind gedaan om geliefd te worden?
Denk eens terug aan jouw eigen kindertijd. Was jij de clown, of eerder de rebel of de perfectionist? Zelf was ik het beste jongetje van de klas. Mijn ouders moesten op hun 14de werken en kregen niet de keuze om verder te studeren, terwijl ze dat wel graag wilden. Ik kon mijn ouders dus geen groter plezier doen, dan met goede cijfers thuis te komen en ook fanatiek te sporten en te presteren. Kortom, als ik me netjes aan de regels hield en goede prestaties liet zien, dan werd ik de hemel in geprezen. Het zal je dan ook niet verbazen, dat zowel ik als mijn jongere broer een universitaire opleiding hebben afgerond.
De sociale reis
Bij Imago relatietherapie wordt er gesproken over de ‘sociale reis’ als we kijken naar onze verloren delen en hoe we hiermee om zijn gegaan. En dit woord zegt het eigenlijk al. Onze ouders willen ons ‘socialiseren’ en daarmee dus leren hoe we, in hun ogen, ons het beste in deze maatschappij kunnen gedragen. Soms is de socialisatie door onze ouders heel helpend of dichtbij de ‘waarheid’, maar soms ook zitten de aangeleerde normen, waarden en overtuigingen ons ontzettend in de weg en kloppen ze van geen kant.
Gebruik wat helpt en verander wat in de weg zit
Als ik weer even naar mezelf kijk, dan is sporten, gezond eten en hard werken best OK, mits ik daarbij balans houd. Eén verloren deel van mij zit bijvoorbeeld in het geen ruimte en uiting geven aan mijn gevoel. En dat is op zijn minst best onhandig gebleken en was dus rijp voor verandering. Hoe je ook door de sociale reis met je ouders heen bent gerold. Besef wel dat ze dit naar hun beste vermogen en uit liefde hebben gedaan.
Verloren delen en Transactionele Analyse (TA)
De verloren delen vanuit de socialisatie in onze kindertijd, nemen we ook mee in ons volwassen leven. Binnen het werkveld van de Transactionele Analyse (TA), spreken we hier van onze ‘Ouder positie’. Deze ouder positie is de verzameling aangeleerde overtuigingen vanuit je eerste levensjaren. Wat was de boodschap van je ouders en welk voorbeeld leefden ze zelf voor? Wat heb jij daar als kind onbewust van meegenomen? Ben je nu als volwassene bijvoorbeeld sterk normatief en heb je dus overal snel je oordeel over? Dikke kans dat jij dan een sterk ontwikkelde ouder positie hebt.
Coping strategie (4) – wat doen we bij stress?
Zoals je hiervoor hebt kunnen lezen, hebben we als kind al een behoorlijke reis achter de rug. De kosmische reis vanuit volledige verbinding richting onze geboorte. De psychologische reis, waar op diverse momenten niet in onze belangrijkste behoeftes werd voorzien. En tenslotte de sociale reis, waar we in de aanpassing zijn gegaan om thuis geliefd te worden. Deze gehele reis kent veel momenten van stress. En ons menselijke brein heeft een ingebouwd overlevingsmechanisme om met stress om te gaan.
Welke delen van ons brein zijn betrokken bij stress?
In grote lijnen zijn er drie hersengebieden, die een rol spelen bij stress. Dit zijn de hersenstam, het limbisch systeem en de frontaalkwab. Zie ook bijgaand figuur, wat een sterk versimpelde weergave is van deze drie delen. Wil je meer weten, lees dan bijvoorbeeld deze meer gedetailleerde uitleg.
De hersenstam (zeer snel werkzaam en autonoom)
- vitale functies zoals de hartslag, bloeddruk en ademhaling;
- onze automatische reflexen, zoals bij het vastpakken van een hete pan.
Het limbisch systeem (snel werkzaam en traag aanpasbaar)
- het opslaan van traumatische ervaringen;
- op basis hiervan, snel signaleren van gevaar;
- de productie van stress hormonen (cortisol);
- de emotionele reactie van angst (freeze/ flight) of agressie (fight).
De frontaalkwab (langzaam in actie en groter lerend vermogen)
- Focus, plannen, organiseren en oplossen;
- Besluitvorming en geheugen;
- Impulscontrole (remt o.a. de emoties van het limbisch systeem).
Wat gebeurt er bij stress?
Stel dat er in het heden iets gebeurt wat overeenkomsten heeft met een ’trauma’ uit onze psychologische of sociale reis. Het, op gevaar ingestelde, limbisch systeem reageert als snelste en zorgt direct voor een forse stressreactie. De vrijgekomen stresshormonen, zorgen ervoor dat ons lichaam fysiologisch en emotioneel reageert. En uit het woord “reageert” blijkt al, dat het hier gaat om een direct actie en “reactie” van het limbisch systeem.
Stress en onze automatische piloot (coping strategie)
70% van de mensen heeft ‘vechten’ of ‘vluchten’ als coping strategie
Deze reactie gebeurt dus al ruimschoots voordat we ons hiervan bewust zijn (de langzame frontaalkwab). We lijken hierin geen keuze te hebben en gaan op de automatische piloot. Wat we vervolgens op de automatische piloot doen, noemen we ook wel onze coping strategie. Herken jij dit fenomeen bij jezelf?
Welke coping strategieën komen het meest voor?
Angst is een dus aangeboren emotie, die als functie heeft om te waarschuwen bij gevaar en dus nodig is om als mens te overleven. Uit onderzoek blijkt dat:
- 70% van de mensen als coping strategie vechten of vluchten heeft;
- 15% in staat is om de angstreactie te remmen en rationeel te reageren;
- 15% van de mensen bevriest, hetgeen eveneens ons oudste coping mechanisme is, waar we bij ultieme stress uiteindelijk altijd op terug zullen vallen.
Zit er logica in onze coping strategie?
Het blijkt keer op keer dat er een omgekeerd verband zit tussen de coping strategie van jouw ouders en die van jezelf. Jouw coping strategie ontwikkel je tijdens de kindertijd onbewust. Deze strategie helpt je als kind om te gaan met de stress die samenhangt met jouw psychologische en sociale reis.
Had jij ouders die maximaliseerden?
Stel dat jij ouders had die de neiging hadden om te maximaliseren in de zin van overbezorgd, opdringerig, controlerend of ontkrachtigend. In dat geval heb jij als kind het contact met jouw ouders als pijnlijk ervaren. Ten gevolge hiervan ben je waarschijnlijk zelf gaan minimaliseren, in de zin van energie inperken, terugtrekken, afsluiten, los maken en aandacht vermijden.
Minimaliseerden jouw ouders?
Zat jouw primaire opvoeder meer aan de andere kant van het spectrum? Kreeg je weinig aandacht, werd contact vermeden of waren je ouders onbereikbaar of ongeïnteresseerd? Dan heb jij waarschijnlijk het verlies of gemis aan contact als pijnlijk ervaren. In reactie hierop ben je als kind meer jouw energie gaan vergroten door te huilen, te dreinen, vast te klampen en door aandacht te trekken. Zo zie je dat minimaliseren leidt tot maximaliseren en vice versa.
Hoe werkt stress en coping in de relatie?
En ja, ook in liefdesrelatie is er sprake van een sterk omgekeerd verband tussen de coping strategie van jou en die van jouw partner. Bij Imago wordt hierbij een vergelijking gemaakt tussen enerzijds de chimpansee (maximaliseren) en anderzijds de schildpad (minimaliseren). Het bijgaande plaatje spreekt boekdelen. Echter, in de eerste romantische fase van de relatie, zien we nog geen chimpansee en schildpad. Er is immers geen stress, er zijn alleen maar gelukshormonen.
Stress ontstaat zodra er iets lijkt op een trauma uit onze kindertijd
Zodra jullie elkaar wat langer kennen, gebeurt er altijd wel iets wat overeenkomsten heeft met vroeger. Iets wat lijkt op een situatie van jou als kind. Een situatie waar jouw behoeftes niet werden vervuld (psychologische reis) of waar jij delen van jezelf hebt onderdrukt (sociale reis). We weten inmiddels dat het limbisch systeem direct in actie komt en wij daardoor direct in onze (automatische) reactie komen. Hierdoor ontstaat langzaam het stresspatroon van de chimpansee en de schildpad. Herken je dit patroon en welke rol heb jij?
Hoe herken je de chimpansee en de schildpad?
In onderstaande tabel vind je een opsomming van eigenschappen.
De schildpad neigt naar | De chimpansee neigt naar | |
Gevoel | Gevoelens in te houden | Gevoel uit te spelen |
Afhankelijkheid | Afhankelijkheid te ontkennen | Afhankelijk te zijn van anderen |
Behoeftes | Behoeftes te ontkennen | Behoeftes te overdrijven |
Afstand | Anderen op afstand te houden | (Te) open en persoonlijk te zijn |
Zich in te houden | Vast te klampen en genereus te zijn | |
Grenzen | Starre grenzen van zichzelf aan te houden | Onduidelijke grenzen te hebben |
Richting | Naar binnen gericht te zijn | Naar buiten gericht te zijn |
Controle | Controle belangrijk te vinden | Impulsief te reageren |
Meegaand en manipulatief te zijn | Anderen te domineren | |
Gedrag | Van passief-agressief tot dominant gedrag | Van agressief tot passief gedrag |
Defensief gedrag | Aanvallen gedrag |
Een persoonlijke nuance
In mijn vorige relatie was ik absoluut de schildpad en dat past ook heel goed bij mijn opvoeding. Mijn moeder was mijn primaire opvoeder en zij was zeer aanwezig, betrokken en regelgevend. Logisch dus dat ik meer neig naar de schildpad. In mijn huidige relatie neig ik echter meer naar de chimpansee en is mijn partner juist de schildpad. Dit leert mij persoonlijk twee dingen. Ten eerste is ieders rol in de stressdynamiek niet zo vaststaand en absoluut, maar eerder relatief ten opzichte van elkaar. En ten tweede komt deze dynamiek uiteindelijk in alle relaties voor. In mijn vorige relatie best heftig en hoogfrequent en in mijn huidige gelukkig heel subtiel en laagfrequent.
Van stress naar ontspanning
De waarderingsdialoog brengt ontspanning in de stress
Als stellen bij mij in de praktijk komen, is er doorgaans veel stress. Na de eerste minuut is mij vaak al overduidelijk wie de chimpansee en wie de schildpad is. Aangezien stress heel veel energie vreet en stellen hierdoor al behoorlijk oververmoeid zijn, is het eerst van belang om rust en ontspanning te gaan creëren. Nu zijn er veel rustgevende activiteiten, zoals het luisteren naar aangename muziek, sporten of bewegen in een vrije ruimte, buiten zijn in de natuur en lichamelijke of geestelijke inspanning.
De waarderingsdialoog – binnen een half uur meer ontspanning
Wat echter een stel in stress enorm helpt, is het voeren van de waarderingsdialoog. Lees meer hierover en een praktische handleiding in mijn blog “De Imago dialoog – een verbindend gesprek”. Het had dus ook “een ontspannend gesprek” kunnen heten. Immers, een gebrek aan verbinding veroorzaakt stress. Terwijl anderzijds een fijne staat van verbinding juist leidt tot ontspanning.
Plan een vrijblijvend adviesgesprek (ONLINE AGENDA)
Willen jullie een open gesprek over jullie relatie, twijfel of scheiding? Dit gesprek biedt jullie wellicht (1) handvaten om het samen leuker te krijgen, (2) meer inzicht in de aard van jullie twijfel of (3) een helder pad richting gezamenlijke scheiding. Het adviesgesprek duurt ca. 45 minuten en is geheel vrijblijvend.
Verliefd worden (5) – drie criteria
Inmiddels weten we dat we als kind een behoorlijke reis achter de rug hebben. En ook dat we al die ervaringen nog met ons meedragen als volwassene. Bij Imago relatietherapie wordt de optelsom van al deze ervaringen ook wel ons “imago” genoemd. Het imago verwijst hier naar de onbewuste beeldvorming over liefde en relaties die gedurende jouw leven zijn gevormd. Beginnend in de vroegste kinderjaren. Deze beelden hebben een sterke invloed op hoe jij jouw partner kiest. Oftewel op wie jij verliefd wordt.
Op wie worden we verliefd?
Er zit wel degelijk ‘logica’ in onze verliefdheid
Het lijkt wel alsof er geen touw is vast te knopen aan de liefde. Soms lijkt iemand ideaal, maar slaat de vonk niet over of vice versa. Volgens Imago zit er wel degelijk een onbewuste logica in en worden we verliefd op een partner die aan exact drie kenmerken voldoet:
- Veel overeenkomst met de eigenschappen van onze belangrijkste opvoeders.
- Een tegenpool en daarmee een aanvulling op onze eigen verloren delen.
- Met een omgekeerde coping strategie dan de jouwe.
1. Overeenkomst met de eigenschappen van onze belangrijkste opvoeders
Wellicht herken je het volgende als je verliefd bent? Je kunt dan tegen elkaar zeggen: “ik heb het gevoel dat ik jou al jaren ken”. Dit, terwijl je elkaar net een paar dagen geleden hebt ontmoet. En desondanks voelt die ander vanaf het eerste moment al zo vertrouwd. Heb je dit weleens meegemaakt? Is jouw antwoord hierop “ja”? Dan zul je begrijpen dat je blijkbaar verliefd wordt op iemand die veel overeenkomsten heeft met jouw ouders. De positieve, maar vooral ook met de negatieve eigenschappen. Dit is namelijk waarom het zo ontzettend vertrouwd voelt.
Hoe werkt intuïtie?
Ik heb het gevoel dat ik jou al jaren ken, ook al heb ik je pas net ontmoet
Vaak weten we nog weinig van onze nieuwe partner. Althans op bewust niveau. Intuïtief en op onbewust niveau hebben we tijdens de eerste minuut van kennismaking al heel veel geobserveerd. Denk hierbij aan:
- kledingstijl, lichaamsbouw, gezichtsuitdrukkingen en hygiëne;
- houding, gebaren, oogcontact (of het ontbreken daarvan) en mimiek;
- toon, snelheid, helderheid van iemands stem;
- geur (feromonen), energie en uitstraling.
Al deze kenmerken worden onbewust razendsnel gescand en waargenomen door onze oude hersendelen. Daardoor hebben we direct al een eerste ‘impressie’ van iemand en ‘weten’ we dus al heel veel zonder het bewust te weten.
Een persoonlijke noot
Dit doet me denken aan een opleiding die ik jaren geleden volgde. In plaats van een voorstelrondje, mochten we onze eerste indruk van de andere deelnemers op een post-it schrijven en bij zijn of haar naam plakken. Ik was toen enorm verrast door de raakheid en diepgang van alle post-its bij mijn naam. Was dat allemaal aan mij te ‘zien’ zonder dat deze groep ook maar iets van mij wist?
Waarom worden we ‘verliefd’ op bekende eigenschappen?
Dit heeft alles te maken met de onvervulde behoeftes uit onze psychologische reis. In essentie zijn we nog steeds op zoek naar vervulling van deze behoeftes. Doordat we dit van onze ouders niet kregen, zoeken we onbewust iemand die daar veel op lijkt. Deze persoon, waarop we verliefd worden, krijgt dus stiekem de opdracht mee, om onze onvervulde behoeftes alsnog te vervullen. Dat is namelijk wat we als mens nodig hebben om te kunnen helen.
2. Onze tegenpool en aanvulling op eigen verloren delen
Dan komen we nu bij het tweede criterium waarop we verliefd worden. De bekende term “opposites attract” zegt het eigenlijk al helemaal. We worden vaak verliefd op iemand die in bepaalde mate onze tegenpool is. Onze geliefde representeert zo als het ware onze eigen verloren delen. Zijn de volgende zinnen herkenbaar: “ik voel me weer verbonden, samen zijn we compleet en ik kan niet zonder jou”?
Kernkwadranten: ons leerdoel is het herstel van verloren delen
In bijgaand figuur kun je zien hoe de techniek van kernkwadranten werkt. Het is een hele praktisch toepasbare methode om snel meer inzicht te krijgen in jezelf. Het gaat hierbij over de volgende vier zaken:
- Kernkwaliteit: hierin ben je goed, dit gaat je altijd heel makkelijk af en deze eigenschap waardeer je ook heel erg in anderen. Vaak heb je een stevige allergie op het negatief omgekeerde van jouw kernkwaliteit.
- Valkuil: dit is wat je doet in stress en is vaak een ongezonde uitvergroting van jouw kernkwaliteit. Ik zal straks met concrete voorbeelden komen.
- Leerdoel: is het positief omgekeerde van jouw valkuil, waarbij je wordt uitgenodigd om te bewegen op de as tussen kernkwaliteit en leerdoel. Hier zit voor jou de groeipotentie, maar dus wel met behoud van jouw kernkwaliteit.
- Allergie: in de zin van de ongezond overtreffende trap van jouw leerdoel en tegelijkertijd dus ook het negatief omgekeerde van jouw kernkwaliteit.
Een persoonlijk voorbeeld
De kernkwadranten heb ik leren kennen tijdens mijn opleiding tot register mediator. Ik vond de techniek zeer verhelderend en heb diverse van mijn eigen kwaliteiten in een kernkwadrant uiteengezet.
Dit ene voorbeeld gaat over mijn kwaliteit van structuur en betrouwbaarheid:
- Ik ben erg gestructureerd en betrouwbaar.
- In stresssituaties kan ik dit overdrijven en daardoor heel star worden.
- Mijn leerdoel is het positief omgekeerde en dus om spontaniteit en flexibiliteit te combineren met mijn betrouwbaarheid. Spontaniteit en flexibiliteit representeert als het ware een verloren deel van mij. Hierin kan ik groeien.
- Als ik mijn leerdoel overdrijf, kom ik terecht bij eigenschappen als chaotisch, impulsief en onbetrouwbaar. Daar heb ik best een allergie op en dat maakt mijn leerdoel soms ook zo lastig.
We worden verliefd op iemand die ons leerdoel als kernkwaliteit heeft
Als ik dit voorbeeld van vroeger wat uitbreid en de kernkwaliteit van mijn toenmalige partner eraan toevoeg, ontstaat het volgende plaatje. Zij was erg spontaan en flexibel en ik vond het geweldig en fascinerend om hierin mee te gaan. In zekere zin vulde zij mij hier toen helemaal aan. Mijn verloren deel werd door haar als het ware weer compleet gemaakt. De bedoeling hiervan zal inmiddels duidelijk zijn. We zoeken onze partner onbewust uit om zelf persoonlijk te kunnen groeien naar meer compleetheid. Dit gaat dus over het herstel van de verbinding met onze eigen verloren delen en daarmee met onszelf.
3. Een omgekeerde coping strategie
Bijna alle stellen kennen wel een patroon van uitreiken en terugtrekken
Het derde verliefdheidscriterium heeft te maken met onze coping strategie. Er moet een duidelijk verschil zijn op de as tussen maximaliseren en minimaliseren. Als we beiden in dezelfde mate maximaliseren, dan zouden we elkaar de tent uit vechten. En omgekeerd, zou er nooit contact tot stand komen als we beiden even sterk minimaliseren. Dit is dus ook waarom ik in mijn praktijk, bijna zonder uitzondering, stellen zie waarvan de één meer de chimpansee en de ander meer de schildpad is.
Uitreiken en terugtrekken
Dit patroon is overigens ook de kern bij EFT (Emotionally Focused Therapy). Binnen EFT wordt gesproken over de ‘uitreiker’ en de ‘terugtrekker’. EFT relatietherapie heeft zijn oorsprong in Canada en Imago relatietherapie in Amerika. Beide methodes van relatietherapie worden wereldwijd veel toegepast en hebben inmiddels een stevige wetenschappelijke basis.
Romantische liefde (6) – vier kenmerken
De romantische liefde is de eerste fase van elke relatie. Je hebt elkaar net ontmoet en bent nog stapelverliefd. De gelukshormonen gieren door je lijf en je wilt niets liever dan bij elkaar zijn. Iedereen die dit leest, is vast wel eens verliefd geweest en herkent dus de volgende vier zaken.
1. Ontkenning – niet alles willen zien
Een opmerkelijk fenomeen dat in deze fase optreedt, is de neiging om de negatieve eigenschappen van jouw partner te ontkennen of te minimaliseren. Het is alsof de verliefdheid een sluier werpt over jouw perceptie. Hierdoor worden de minder wenselijke trekken als het ware onzichtbaar. Jullie leven op een roze wolk.
In stress kom je eenvoudig in elkaars allergie
Ook hier weer even hetzelfde persoonlijke voorbeeld. Zonder stress bewonder je elkaars kwaliteiten. Ook tijdens de romantische fase zijn er soms al momenten van stress. Op die momenten verval je beiden automatische in je eigen valkuil. Waar dat normaliter enorm in jouw allergie zou zitten, zul je deze momenten tijdens de romantische fase eerder ontkennen en dus nog niet zien.
Gelukshormonen en evolutie
De ontkenning van negatieve eigenschappen is overigens geen bewuste keuze. Het is een onbewust proces dat wordt gedreven door de ‘chemie’ van verliefdheid. Gelukshormonen zoals dopamine en oxytocine overspoelen jouw brein. Hierdoor voel je jezelf euforisch en intens verbonden met jouw partner. Deze verbinding heeft een evolutionaire functie als belangrijke voorwaarde voor voortplanting.
2. Verzorgend gedrag – alles doen voor de ander
In de verliefdheidsfase lijkt het alsof jullie plotseling beschikken over een zesde zintuig. Een intuïtie die jullie feilloos laat aanvoelen wat de ander nodig heeft. Je bent ook bereid om tot het uiterste te gaan, om de behoefte van jouw partner te vervullen. Het lijkt bovendien weinig moeite te kosten. Door de chemie van hormonen heb je als het ware een hyperfocus op jouw geliefde. Je krijg keer op keer een extra hormoonshot bij elke positieve bevestiging. De boodschap is steeds: “ik ben jouw ideale partner en doe alles wat jou gelukkig maakt”.
3. Verhullen – je leukste kant laten zien
In de romantische fase hebben we de neiging om onze minder goede eigenschappen te verhullen. We zetten als het ware ons beste beentje voor. Dit is grotendeels ingegeven door angst voor afwijzing. Je wilt zo graag geliefd worden, dat het heel spannend is om je fouten en gebreken te onthullen. In essentie gaat het hierbij om het verhullen van zowel jouw onvervulde behoeftes (psychologische reis) als ook jouw verloren delen (sociale reis).
Groei en kwetsbaarheid
De verliefdheid zet jou in feite aan om een betere versie van jezelf te worden. Dat is mooi en daarin zit zeker ook persoonlijke groei verborgen. De tegenhanger hiervan is echter, dat er wel openheid en kwetsbaarheid nodig is om volledig verbinding te maken. Het gaat hier om het kwetsbaar tonen van jouw onvervulde behoeftes en verloren delen. Zolang je deze namelijk nog verhult, ontken je daarmee een deel van jezelf (verbinding met jezelf) en breng je jezelf ook maar deels in in de relatie (verbinding met de ander).
4. Projecteren – jouw partner idealiseren
We worden verliefd op ons eigen verlangen
Naast dat we de minder leuke eigenschappen van onze partner ontkennen (kenmerk 1) , neigen we er ook naar om juist positieve eigenschappen aan onze partner toe te dichten. Dit wordt ook wel ‘projecteren’ genoemd. We projecten hierbij primair twee dingen. Ten eerste de positieve eigenschappen van onze eigen verzorgers. En ten tweede onze eigen verloren delen, die we als kwaliteit in onze partner herkennen. Laten dit nu ook precies de criteria zijn, waarom je op deze partner verliefd bent geworden.
We worden verliefd op ons eigen verlangen
De manier waarop je tijdens de romantische fase naar jouw partner kijkt, is dus behoorlijk gekleurd. Het is vaak een mengeling van werkelijke observaties en onze eigen ideaalbeeld. Het beeld wat je daardoor in het begin van jouw partner creëert, lijkt soms meer een spiegelbeeld van jouw eigen verlangens.
Machtsstrijd (7) – vijf stadia
Vroeg of laat, geleidelijk of plotseling, komt er een einde aan de romantische fase. Je merkt dat jouw partner toch niet al jouw (onvervulde) behoeftes vervult. Jullie komen in de volgende fase van jullie relatie. Deze fase kenmerkt zich als de ‘machtsstrijd’.
Vijf stadia van de machtsstrijd
De machtsstrijd lijkt wel een soort wetmatigheid die altijd deze vijf stadia kent:
- Schok, in de zin van het moment waarop het besef doordringt dat jouw partner toch niet zo ideaal is.
- Ontkenning van dit besef, door mentale redenen te gaan bedenken waarom jouw partner nu even iets doet wat je niet had verwacht, maar als de bedachte reden voorbij is, dan blijkt hij of zij toch weer ideaal te zijn.
- Boos, doordat het jou inmiddels duidelijk is dat, of jouw partner is veranderd, dan wel jouw partner jou al die tijd heeft misleid, waarbij de mate van boosheid wordt bepaald door het verschil tussen jouw ideaalbeeld en de huidige werkelijkheid.
- Onderhandeling, in de zin van: “als jij mij dit geeft, dan geef ik jou dat”. Of juist andersom: “zolang jij dit niet doet voor mij, doe ik dat niet meer voor jou”. De stress die dit met zich meebrengt, brengt jullie in de overlevingsdynamiek van de chimpansee en de schildpad.
- Wanhoop om nog ooit uit de machtsstrijd te geraken, waardoor je de relatie verbreekt (scheiden), dan wel je geluk meer buiten de relatie gaat zoeken (emotioneel afhaken en naast elkaar leven). De langdurige stress trekt jullie batterij leeg, waardoor er weinig energie is en de hoop op verbetering langzaam verdwijnt.
Herken je dit?
Herken je deze stadia van de machtsstrijd? Hoe zijn jullie hier uitgekomen of zitten jullie er wellicht nog middenin? Zelf herken ik de machtsstrijd natuurlijk ook. Bovendien zie ik wekelijks stellen in mijn praktijk, die gefrustreerd en gestrest zijn en de wanhoop nabij. Ze zitten altijd in het patroon wat bepaald wordt door hun coping mechanisme van de chimpansee of de schildpad.
Elke relatie nodigt uit tot heling en groei
Bij Imago relatietherapie wordt ervan uitgegaan dat alle relatieproblemen hun oorsprong kennen in de kindertijd. Een belangrijk uitgangspunt is ook dat de liefdesrelatie een duidelijk doel heeft om ons te laten:
- helen, doordat onze onvervulde behoeftes alsnog worden vervuld door onze liefdespartner, die in zekere zin lijkt op onze ouders;
- en groeien, doordat de relatieconflicten onszelf uitnodigen om de potentie van onze verloren delen weer te gaan omarmen en daarmee weer compleet te worden.
Bewust relatie (8) – zeven eigenschappen
De machtsstrijd nodigt jullie uit om een commitment aan te gaan tot heling en groei. Hiermee kiezen jullie voor de bewuste relatie, waarin jullie weer plezier en levendigheid gaan ervaren en soms ook momenten van de oorspronkelijke verliefdheid. Ik zal nog een aparte uitgebreide blog schrijven over de weg naar de bewuste relatie. Oftewel, hoe bereik je de bewuste relatie?
1. Het besef dat …
Het besef, geloof en vertrouwen dat:
- Jouw kindertijd geheeld kan worden door betrouwbaar en liefdevol voorzien te worden in jouw onvervulde behoeftes door iemand die lijkt op jouw primaire verzorger (jouw partner).
- Jij kunt groeien als mens naar meer volledigheid (herstel verloren delen) juist door de behoeftes van jouw partner in te vullen.
- Jouw partner, een ander mens is (differentiatie = ok), en jij al jouw projectie bewust overboord gooit en ervoor kiest om je weer open en nieuwsgierig op te stellen.
2. Positieve tussenruimte creëren
Jullie tussenruimte wordt bewust fijn gehouden, door de combinatie van twee zaken:
- het vermijden van negativisme (zero: kritiek, beschuldigen, beschamen);
- en het bewust inzetten van positief zorgzaam gedrag (hetgeen waardoor jullie je geliefd voelen).
Positieve psychologie
De wetenschap van de positieve psychologie heeft hier baanbrekende inzichten opgeleverd. Er is een vaststaande positiviteitsratio. Barbara Fredrickson heeft ontdekt dat er een heel exact omslagpunt is tussen duurzame negativiteit en positiviteit. Zij noemt dit de ‘3-op-1 positiviteitsratio’. Dit komt er domweg op neer dat je ervoor moet zorgen dat je drie keer vaker een positief gevoel hebt, dan een negatieve trigger. Deze ratio van 3-op-1 geldt zeker ook voor liefdesrelatie.
De ‘3-op-1 positiviteitsratio’ bepaalt of jullie een positieve tussenruimte hebben
Test jullie positiviteitsratio
Lees meer hierover in mijn blog “Positiviteit en positieve psychologie”. Hier vind je ook een online test om jullie huidige positiviteitsratio vast te stellen.
3. Proactief behoeftes aangeven
Proactief is hier bewust gekozen als tegenhanger van reactief. Inmiddels weet je dat een negatief relatieklimaat leidt tot minder verbinding en vooral meer stress. Je weet ook dat je bij stress automatisch in jouw coping strategie vervalt, omdat jouw limbisch systeem razendsnel de regie overneemt. En dat daarmee jullie stresspatroon wordt geactiveerd. Het proactief behoeftes aangeven, is dus pas mogelijk vanuit een positieve tussenruimte (vorige eigenschap).
Van behoefte naar concreet verzoek
In een bewuste relatie ben je in staat om op een liefdevolle wijze jouw eigen behoeftes aan te geven. Het is dus zeker niet de bedoeling dat jouw partner dit moet weten, aanvoelen of raden. Een behoefte is echter vaak nog een beetje vaag. Je hebt wellicht behoefte aan meer samen doen, meer verbinding of juist aan meer ondersteuning. Jouw partner moet nu nog steeds zelf bedenken hoe. Maak daarom zelf je behoefte concreet middels een SMART verzoek (Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdsgebonden). Lees meer hierover in mijn blog over “Geweldloze communicatie”.
4. Investeren in de ander
In een bewuste relatie sluit je bewust de ‘relatie-uitwegen’ af. Iedereen heeft ze. Manieren waarop we even de ander ontlopen.
Tijd voor de relatie en dus zonder uitwegen
De één werkt wat langer door en komt wat later thuis. De ander spreekt veel alleen af buiten de deur. Ook overmatige mediaconsumptie is een veelvoorkomende relatie-uitweg. In bewuste relaties is er geen sprake van relatie-uitwegen. Lees ook mijn blog over “Relatietwijfels – 8 herkenbare signalen”, waarbij de aanwezigheid van relatie-uitwegen op de 1ste plek staat.
Ontvang door juist zelf ruimhartig te geven
Als er geen uitwegen meer zijn, dan stop je vervolgens meer energie in het voldoen aan de behoeftes van jouw partner. Dit doe je vanuit het besef dat elk mens (ook jouw partner) een universele drang heeft naar verbondenheid en hierin ooit beschadigd is. Door nu zelf betrouwbaar te investeren in het voldoen van deze onvervulde behoeftes, heel je zijn of haar verwondingen uit de kindertijd. Juist door onvoorwaardelijk te geven, komt er vanzelf ook een stroom op gang van ontvangen.
Onvoorwaardelijkheid vanuit liefde en besef
Het is in zekere zin vergelijkbaar met het opbouwen van een bedrijf. Ook daar gaan de kosten voor de baten uit. Alleen doe je het in de liefdesrelatie niet primair om er wat voor terug te krijgen, maar vanuit liefde en het diepe besef (eigenschap 1) dat jullie zo beiden kunnen helen en groeien.
5. Persoonlijke groei
Een bewuste relatie staat of valt met twee bewuste partners. Zo simpel is het. Dat betekent dat jullie beiden bewust werken aan persoonlijke groei rondom de eigen verloren delen. Elke verandering begint immers bij bewustwording. Dit klinkt heel eenvoudig, maar is het zeker niet. Partners die beiden kiezen voor persoonlijke groei en elkaar daarin stimuleren, hebben veel toewijding, discipline en moed nodig.
Oranje is net buiten je comfortzone, staat voor ontdekking en persoonlijk groei en vraagt om moed
Groen, oranje en rood
Het daagt je continue uit om jouw veilige comfortzone te verlaten, zonder daarbij volledig over jouw grenzen te gaan. Zie het als een verkeerslicht. Groen is je comfortzone en staat gelijk aan alles bij het oude laten. Oranje is net buiten je comfortzone, staat voor ontdekking en persoonlijk groei en vraagt om moed. Rood gaat ver over jouw grenzen en leidt tot stress.
6. Creatie en plezier
Een bewuste relatie kenmerkt zich vooral door veel levendigheid en plezier. Hierdoor houden jullie de relatiebatterij goed gevuld. Dit maakt ook dat jullie veel veerkracht hebben om samen tegenslagen te kunnen overwinnen. In een bewuste relatie nemen beide partners het initiatief tot plezierige ervaringen. Dan wel spontaan in het moment ofwel door regelmatig leuke dingen te plannen. Op deze manier creëren jullie de relatie steeds opnieuw. Als deze creatiestroom stopt, eindigt vroeger of later ook jullie relatie.
7. Een gezamenlijke relatievisie
Tot slot hebben stellen in een bewuste relatie altijd een heldere relatievisie. Galena Rhoades, een relatie-wetenschapster aan de Universiteit van Denver, heeft hier interessant onderzoek naar gedaan. En wat blijkt? Stellen die hun toekomst bewust samen bespreken en plannen, hebben gemiddeld een langere en betere relatie. Het is dus belangrijk om energie te steken in een gezamenlijke visie. Hierover met elkaar in gesprek te blijven. Samen intenties uit te spreken. En bovenal om samen te besluiten en zo de toekomst bewust vorm te geven.
Meer weten?
Wil je meer weten over de bewuste relatie, lees dan ook eens mijn blog over “10 kenmerken van een goede relatie”. Ook is het mogelijk om:
- samen met jouw partner een relatieweekend te volgen en zo een verdieping en een boost te geven aan jullie relatie;
- of zelf de basisopleiding tot IMAGO therapeut of coach te volgen
